زندگی نامه مرحوم سیدرضا حسینی سعدی زمان از شاعران مرثیه سرا و مستندسرای آذربایجان

سید رضا حسینی از شاعران مرثیه سرای آذری زبان ایران است.او اهل تبریز بوده و از شاعران مستندسرای اهل بیت می باشد. سیّد رضا حسینی که دوستانش از فرط اشتیاق و ارادت، به او تخلص «سعدی زمان» داده بودند در نشر نوحه ترکی تلاش زیادی کرده است به گونه ای که بسیاری از شعرای معاصر آذربایجان از او تاثیر پذیرفته و دنباله رو سبک او هستند.

در ادامه با سبک شعر  و آثار استاد سعدی زمان آشنا شده و مطالب مختصری در باره زندگی او و نمونه اشعارش مطالعه فرمایید.

سبک شعر سعدی زمان:

ویژگی اصلی شعر مرحوم حسینی سعدی زمان «مستندسرایی» است.او پیش از آنکه شاعر باشد به اذعان خود «ناظم الاخبار» است و در هر یک از اشعار خود، کتاب مأخذی که در سرودن آن شعر استفاده کرده، ذکر نموده است. در ادبیات مرثیه آذربایجان تکیه بر منابع معتبر و موثق تا قبل از حسینی چندان مورد توجه نبود به همین جهت در نوحه های این دیار برخی اشعار سست و ضعیف که پشتوانه روایی چندان محکمی ندارد وجود دارد.

سعدی زمان با در نظر گرفتن تحصیلات عالیه اش در دروس حوزوی و دینی و جمع آن با توانایی شاعری «نهضت پیرایش تحریفات» را از شعر نوحه آذربایجان، آغاز کرد. حسینی اشعار خود را غالبا با نوعی تغزّل آغاز می کند و پس از چند بیت به سراغ متن اصلی یعنی ذکر مصائب ائمه اطهار(ع) می رود. استفاده از منابع ادبی و دقایق شعری اعم از جناس، لفّ و نشر، تلمیح، ایهام و... در اشعار حسینی فراوان به چشم می خورد. نوحه حسینی سعدی زمان سبکی مشخص دارد، به این معنی که او مفاهیم حماسی حادثه کربلا را با مباحث عاطفی و زبانی ساده و تصویری سوزنده در هم آمیخته و شعری پدید می آورد.

حسینی در اواخر عمر تصمیم داشت که کلمات قصار ائمه ی اطهار(ع) را به صورت مقتل و به طور خاصی به نظم در آورد، منتها ضعف قوا و کهولت سن و بیماری مانع از تحقق این امر شد.

خلاصه زندگی نامه :

سیّد رضا حسینی (سعدی زمان) در سال 1289شمسی، در خیابان منجّم تبریزی به دنیا آمد. او پس از اتمام دوران ابتدایی تحصیلات، به فراگیری ادبیات فارسی و عربی و علوم اسلامی روی آورد و هم زمان در اداره ثبت اسناد تبریز مشغول به کار شد. از دوران جوانی در کلاسهای درس استادان علوم انسانی در تبریز شرکت نموده و در تاریخ، منطق، کلام، فقه، معانی، بیان، لغت و... اطلاعات کسب کرد.

نخستین فعالیت شعرسرایی او از 14سالگی بوده و با انتشار اولین ذکر شعرش به نام «کنز الحسینی» مشهور شد.

حسینی، از توانایی شعر سرایی خود تنها در ضمینه مرثیه سرایی و مدح حضرت‌سیدالشهدا(ع) استفاده نمود:

نه بهر پول به هر پست فطرتی مداح

نه در حضور کسی خاک آستانم من

بر آن سرم که نباشم رهین منّت خلق

بر آن چه دوست رضا شد، رضا بر آنم من

به دل محبت سلطان دین علی دارم

غلام شاه جهان، «سعدی زمانم» من

این شاعر آذربایجانی، سرانجام پس از سال ها تحمل بیماری، شامگاه روز یکشنبه 15 تیرماه 1365 برابر با 28 شوّال 1406 قمری، در تهران درگذشت و در جوار آرامگاه حضرت عبدالعظیم حسنی مدفون شد.

آثار سعدی زمان:

1- کنز الحسینی: این کتاب نخستین اثر شاعر است. کنز الحسینی در دو مجلّد منتشر شده است.

2- چهارده معصوم حسینی: حسینی در این اثر، زندگانی حضرات ائمه ی اطهار(ع) را با استناد به کتب معتبر روایی و به نقل از منابع اهل تسنن و تشیع به نظم در آورده است. این اثر از لحاظ جامعیت موضوع و همچنین مستند بودن و نیز سوزناکی اشعار، یکی از مهم ترین کتب نوحه در ادبیات مرثیه آذربایجان به شمار می رود و مرجع نوحه خوانان است.

3- لمعات حسینی: این اثر اگر چه جامعی از آثار فارسی و ترکی حسینی است لیکن عمدتا اشعار فارسی شاعر را در بر دارد.

4- نجوم درخشان: این اثر که در دو جلد منتشر شده است، اشعار فارسی حسینی را تشکیل می دهد.بسیاری از غزلیات او در این اثر٬ متأثر از سعدی و حافظ می باشد.

5- آثار الحسینی: این کتاب در اواخر عمر حسینی در دو جلد تدوین شده است.

6- بهار بی خزان: بسیاری از نوحه های حسینی در این اثر به چاپ رسیده است.

7- بهترین اشعار در مناقب آل اطهار(ع): در این اثر حسینی برگزیده‌ای از اشعار شاعران آذربایجان را به همراه اشعار خود که همگی در سوگ حضرت سیّد الشهدا(ع) می باشند، به چاپ رسانیده است.

نمونه اشعار:

شعری از مراثی حسینی به زبان آذری که زبان حال حضرت‌صاحب‌الزمان(عج) در سوگ امام حسین(ع) است:

گیجه گوندوز حسینه حضرت صاحب زمان آغلار

بو نو عیله ایدر ندبه گلر فریاده قان آغلار

فلک تأخیره سالدی اولمادیم دنیاده یا جدّا

گلیدیم تک قالان وقته سنه امداده یا جدّا

گئچدیم شوقیله باشدان ایئدیم جانیمی قربان

جماد ایلوب باتیدیم قانیمه دعواده یا جدا

دیار کربلاده اولمادیم بو فیضه من نایل

اونا قیلام عوض گلَّم اولنجه داده یا جدا

او وقته خیمه گاهه ذوالجناهون یوز قویوب نالان

عیالون خیمه دن چِخدی همان اثناده یا جدا

«حسینی» یا حسین دلتنگ اولوب طعن و شماتتدن

اماندم قیل توجه ور صله دنیاده یا جدا

شعری دیگر از حسینی به زبان آذری:

گرک اهل ولا عمرینجه عالمده بلا گورسون

سور خالق ولا اهلین بلایه مبتلا گورسون

محبت اهلی بیگانه گرکدور عیش دنیادن

اوزین اهل ولا لازمدی درده آشنا گورسون

جلال و عزّتندن ال گوتورسون راه جاناندا

بقای جاودانی درک ایدوب عمرین فنا گورسون

بصیرت دیده سین آچسون بلا صحراسینه باخسون

مقام عشقده دارا اولان اهل ولا گورسون

سوروشدوم بیر نفر عالمدن اوضاع قیامتدن

اشاره ویردی غارتدن گوز ایستر بر ملا گورسون

منابع:

پایگاه حوزه:حسینی سعدی زمان،پیرایشگر تحریفات در نوحه آذربایجان

استودیو سهیل:بیوگرافی استاد مرحوم سیدرضا حسینی تبریزی متخلّص به سعدی زمان